Ruska pravoslavna crkva u Ženevi
20. mart 2006.



Ruska pravoslavna crkva u Ženevi smeštena je na jednoj od najviših tačaka u starom gradu. Njene zlatne kupole, nalik na upaljene sveće, vide se izdaleka. Kažu da se po jasnom danu vide i iz Niona, udaljenog preko 20 kilometara, preko jezera.

Kolonija pravoslavaca u Ženevi stara je oko 200 godina. U početku su to bili uglavnom Rusi. Stari pravoslavci gravitirali su ka obali jezera. Najpoznatiji među njima, svakako, Igor Stravinski i Vladimir Nabokov.

Populacija je znatno uvećana šezdesetih godina prošlog veka, pre svega dolaskom ljudi sa prostora bivše Jugoslavije na rad u Švajcarsku. Procenjuje se da danas u ovoj zemlji živi i radi oko 70.000 pravoslavaca, što čini 1% stanovništva Švajcarske. Negde 78,7% od tog broja dolazi iz Istočne Evrope.

Počeci pravoslavlja u Švajcarskoj

Rana istorija pravoslavlja u Švajcarskoj neposredno prati razvoj ruske zajednice u ovoj zemlji. Prva ruska parohija uspostavljena je decembra 1816. godine u okolini Berna. Ovaj događaj vezuje se za ruskog cara Aleksandra Prvog. Tokom njegove vladavine plemstvo je slobodno putovalo i boravilo u inostranstvu. Štaviše, deci plemića bilo je dozvoljeno školovanje u drugim evropskim zemljama. Tako se popularnost poznatog švajcarskog reformatora obrazovanja Johana Hajnriha Pestalocija (Johann Heinrch Pestalocci) pročula i u Rusiji, pa su mlade ruske aristokrate slate na školovanje u njegove institute. Bolji poznavaoci današnjih prilika potvrdiće da je ta praksa i sada prisutna.

Prvi ruski studenti koji su pohađali obrazovni institut u Hofvilu kraj Berna nisu mogli da steknu i pravoslavno obrazovanje, koje je bilo obavezno u Rusiji. Drugi razlog za pojavu pravoslavlja bile su religiozne potrebe Ane Fjodorovne, žene Velikog vojvode Konstantina Pavloviča (mlađeg brata Aleksandra I) i tetke britanske kraljice Viktorije, koji se nastanio u okolini Berna. Sve ovo dovelo je do ustanovljenja prve pravoslavne crkve u Švajcarskoj, koja je bila neposredno odgovorna ruskom diplomatskom predstavništvu.

Ruska pravoslavna crkva u Ženevi

Pošto se Car uplašio da će ruska zajednica podleći liberalnim idejama koje su propagirane u Švajcarskoj pedesetih godina XIX veka, ruska ambasada i njoj odgovorna crkva preseljene su u Frankfurt. Međutim, po svom dolasku u Ženevu, Velika vojvotkinja Ana Fjodorovna predložila je da se crkva podigne tu, pre svega zato što se ona tu nastanila, a zatim i zato što je većina pravoslavaca bila nastanjena u Ženevi ili Lozani - negde oko 30 Rusa i Grka. Sveti sinod usvojio je njen predlog 1854. godine, kada je uspostavljena prva crkva u jednom stanu u delu Ženeve koji se zove O - Viv (Eaux-Vives) - nekada i sada rezidencijalna oblast između starog grada i jezera.

Prateći pravac reformizma u religiji, Ženeva je tokom devetnaestog veka prolazila kroz proces poštovanja ideala tolerancije i poštovanja sloboda. Tako je prednjačila i u afirmaciji međureligijskog poštovanja i podsticala izgradnju svetilišta različite verske orijentacije, kako bi se omogućio prostor za svačija religijska uverenja. Gradska vlast je darivala zemljište u samom istorijskom centru grada, na kome je 14. septembra 1866. godine osveštana pravoslavna crkva. Od tada se ovaj kvart, koji inače naseljavaju doktori i advokati, naziva "kvart pravoslavne crkve". Na mestu gde je danas crkva, nekada je bio benediktinski manastir, razoren u 16. veku.


Izgradnja crkve je trajala tri godine. Izgrađena je u vizantijskom moskovitskom stilu. Arhitektonsko rešenje dao je Grim, profesor na Akademiji u Sankt Petersburgu. Obilazak ove crkve je jedna od stvari koju tokom posete Ženevi treba obavezno učiniti, bez obzira da li ste pravoslavac ili ne.

U crkvi su ikone nastajale između 16. i 20. veka i razni vredni predmeti koji su uglavnom pokloni ruske carske porodice. Tu su i grobovi nekoliko ženevskih episkopa. Zidovi crkve nisu oslikani freskama, već su ikone istaknute na posebnim postoljima ili su na zidovima i stubovima. Cela unutrašnjost crkve je tamna a prozori su mali i to me je iznenadilo. Međutim, kasnije sam shvatio da je to u funkciji pristupa. Za vreme službe gase se sva svetla i unutrašnjost crkve najvećim delom obasjavaju samo sveće. To daje poseban, mističan ton. U crkvi nema mirisa tamjana, tako karakterističnog za naše (srpske pravoslavne) crkve, ali se tamjan koristi tokom službe. Takođe, nema posebno odvojenog prostora za sveće (pogotovo ne odvajanja delova po nameni: za žive i za mrtve). Sveće se pale u čiracima koji su raspoređeni svuda po crkvi, uz ikone. Tako je običaj da se po ulasku u crkvu upali sveća ispred svake važnije ikone.

Danas je crkva sastajalište ne samo Rusa, već i Bugara, Srba i drugih pravoslavaca. Zanimljivo je da dolaze i Kopti, pa sam, tako, na službi video dve crnkinje, očigledno pravoslavne vere. Tokom obilaska crkve zapazio sam poziv na demonstracije i raspravu kojima će biti obeležen dan početka bombardovanja SR Jugoslavije (24. mart 1999. godine). Zbog puta, nažalost, nisam mogao da se priključim.

Prvi put sam u ovoj crkvi bio u subotu, 18. marta 2006. godine. Prisustvovao sam liturgiji posvećenoj sećanju na mrtve. Služilo je ukupno osmoro sveštenika i crkvenjaka, među kojima i dve žene. Služba je bila duga i dostojanstvena. Mogao sam da prepoznam veliki deo običaja i reči koje i mi koristimo u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Prisustvovalo je oko 70-tak ljudi. Neki su dolazili i kada je služba već odmakla. Najveći deo otišao je odmah po pričešću, mada je služba trajala i dalje.

Posebna vrednost crkve je hor, koji ima tradiciju koliko i sama crkva - postoji od 1867. godine. Hor učestvuje u svim velikim religioznim službama, kao i jutrenjima nedeljom, pa se isplati uraniti i biti tu u 10 sati. Može se naručiti za venčanja i sahrane. Tokom službe kojoj sam ja prisustvovao sva sveštena lica (i još poneko iz mase) divno su pevali. Milina je slušati kombinaciju tipičnih ruskih baritona i basova i nežnih ženskih soprana.

Crkva se, pored ostalog, bavi i religijskim obrazovanjem. Postoji program religijskog obrazovanja koji daje osnovne pojmove. Za ovaj sadržaj potrebno je prijaviti se, a jedno predavanje košta 50 franaka.


...